طرح هرمی یک مدل تجاری بی نقص و ناپایداره، که در اون چند نفر از اعضای سطح بالا اعضای جدیدتری رو به منظور افزایش سرمایه خود و به دست آوردن سودهای نجومی جذب سیستم می‌کنن؛ این چرخه همچنان ادامه داره و هر فرد جدید برای افزایش سرمایه خود و به دست آوردن سودهای بالاتر لازمه که افراد جدیدتری رو به سیستم معرفی کنه تا با عضویت اون‌ها سود دریافت کنه.

همچنین طرح‌های هرمی می‌تونن مثل بازاریابی باشن، به این صورت که مجموعه یکسری کالا یا خدمات ارائه بده که باید توسط عضو جدید خریداری بشه تا به نفر بالایی (زیرشاخه نفر بالایی) سود تعلق بگیره. این عملیات که اغلب “کلاهبرداری هرمی” نامیده می‌شه، در برخی کشورها قانونی و در برخی دیگه غیرقانونیه.

کمتر کسی از ما هست که دوستی نداشته باشه که ان رو به شرکت هرمی بازاریابی فروش محصولات یا گلکوئیست دعوت کرده باشه.

نحوه عملکرد هرم‌ها

این طرح به این دلیل اسم گذاری شده که ساز و کارش شبیه ساختار هرمه و از یک نقطه در بالا شروع و به تدریج به سمت پایین گسترده‌تر می‌شه.

بیایید موارد زیر را فرض کنیم:

علی بازاریاب یک شرکت هرمیه. او به تنهایی در صدر هرم قرار داره که با شماره “یک” نشون داده می‌شه. فرض کنید علی ۱۰ نفر از افراد ردیف دوم رو به سطح مستقیم زیرشاخه خودش جذب می‌کنه، جایی که هر تازه وارد باید حق امتیاز پیوستن رو به او (علی) پرداخت کنه. نه تنها اون دسته از هزینه‌های خرید مستقیماً به جیب علی وارد می‌شن، بلکه هر یک از ۱۰ عضو جدید باید ۱۰ عضو گروه سه نفره خود رو جمع کنه (در مجموع ۱۰۰ عضو)، که باید هزینه‌هایی رو به استخدام کنندگان سطح دوم بپردازن، که در اینجا نیز درصدی از این سرمایه به علی پرداخت می‌شه.

در این طرح افرادی که جسارت کافی برای معرفی این طرح و جذب افراد مختلف رو دارن، از نظر تئوری وجه قابل توجهی از افراد زیر مجموعه خود دریافت می‌کنن. اما با گذشت زمان و با اشباع شدن سیستم و نبود عضو جدید، افرادی که در سطح بالا و سر دسته هرم قرار دارن با حجم انبوهی از پول‌ها متواری می‌شون و اکثریت اعضای سطح پایین این هرم دست خالی باقی می‌مونن. همچنین لازم به ذکره به دلیل این که هدف طرح‌های هرمی به دست آوردن پول‌های بیش‌تره، بنابراین اون دسته از طرح‌ها که شامل فروش محصولات یا خدمات هستن، اکثریت قریب به اتفاق فروش محصولات یا خدمات رو با میزان ارزش ذاتی واقعی اون‌ها به فروش نمی‌رسونن.

انواع برنامه‌های هرمی

اشکال مختلفی از برنامه‌های هرمی وجود داره که می‌شه اون‌ها رو به طور کلی به شرح زیر طبقه بندی کنیم:

-طرح هرم بازاریابی چند سطح

بازاریابی چند سطحی (MLM) یک عمل قانونیه، اما برخلاف برنامه‌های سنتی هرمی، این مدل شامل فروش کالاها یا خدمات واقعیست. اما شرکت کنندگان موظف به انجام هیچ فروشی نیستن. برای ایجاد درآمد، اون‌ها باید اعضای زیرشاخه خود رو جذب کنن.

برخی از MLM ها تقریباً از طرح‌های هرمی قابل تشخیص نیستن؛ زیرا شامل فروش مواردی می‌شن که ارزش واقعی ندارن، مثل دوره‌های آموزشی. این طرح‌های MLM با اجبار استخدام کنندگان به خرید چنین کالاهای بی‌ارزشی با هزینه‌های بالا به منظور آموزش کسب درآمد یا موارد مشابه و همچنین فروش محصولات مشابه به اعضای نسل بعدی، پیشرفت می‌کنن.

-ایمیل‌های زنجیره‌ای

ایمیل‌های زنجیره‌ای، گیرندگان ساده لوح رو ترغیب به کمک‌های مالی و یا اهدا کردن پول به یک موسسه و یا شخص خاص می‌کنن و از اون‌ها می‌خوان که قطع کننده این زنجیره نباشن و با اضافه کردن نام خود به لیستی که در ایمیل براشون ارسال شده، اون ایمیل رو به سایر مخاطبان خود ارسال کنن.

دو سناریو طرح‌های هرمی

در طرح‌های هرمی دو سناریو وجود داره:

• این طرح تا زمانی که اعضای جدید وارد سیستم بشن و کلاهبردار بتونه محصول بی‌ارزشش رو با قیمت بسیار بالا بفروشه، ادامه پیدا می‌کنه؛ چون دلیلی نداره تا زمانی که کلاهبردار یک محصول رو به چندین برابر ارزش واقعی اون می‌فروشه، سود سرمایه گذاران رو پرداخت نکنه.
• کلاهبردار پس از مدتی بدون این که محصولی به سرمایه گذاران بده با پول‌های زیادی که در این مدت جمع کرده فرار می‌کنه.